The dark side of 'Mother' Globalization and 'Daughter' Outscourcing

‘How Globalization turned its back on its key player’

If we have to believe Thomas Friedman, our world has become ‘flat’ and dominated by technology and geo-economics, which have and will keep reshaping our lifes fundamentally. Total domination by the West, especially the United States is within the former ‘round’ world disappearing. The East, especially India is likely to become the new super region, with high knowledge of technology, and being specialised in backofficework which was prior done in and by Americans. The former socialistic country is expecting to built a whole new middleclass within 20 years, thanks to American companies, who find lower costs across the ocean. This brings hope and confidence to a country where poverty was a serious issue for many years, as to speak with Vikram Talwar (director of a callcenter in India); “ the twenty-first century will be an Asian one”. A century with good prospects on life and wealth for most of the Indian society. Off course there will still be poverty within India, however Vikram Talwar claims this is within every society, approximately fifteen percent of all citizens in a country fails in life for various reasons.
When thinking of poverty and who are mostly referred to as being poor in today’s society, I cannot help thinking of a music video. A video that I saw when I was just a little spoiled kid growing up in the eighties. It was the video ‘man in the mirror’ by the then great Michael Jackson. In this video, which was first aired in 1988, Michael and his director showed in no less than five minutes, footage of pictures and video material, which had to bring attention to poverty problems within the entire world. In that video poverty got illustrated as the shortage of food and the huge amounts of diseases among people within development countries. For most people this was and still is the common definition of poverty, as it also was for me, looking from a child perspective. The globalized world we live in nowadays, has shown in the case of India, that poverty issues can be overcome, if development countries participate the right way within the global economy and its open markets.
Of course a main reason for American companies to move departments to India is that Indian labour costs way less than American. But it’s also way cheaper than labour within other development countries, like for instance Africa. These high labour costs in Africa are one of the reasons why this region is way behind India on the global market.
However low labour costs aren’t the only reason for India’s recent succes. Another reason is the huge amount of young, highly educated citizens, willing to work for these salaries.
So low labour costs and a group of highly educated people willing to work, were the reasons for American companies to start the process of outsourcing in India, and offering India indirectly the chance to become a new efficient player in world business.

This story illustrates exactly the way global economy and open markets work, you do something for me, I do something for you. However there’s a dark side to the American-Indian ‘dream’ as illustrated above. A dark side that affects American society.
I believe that while creating a new middleclass in India, as a result from globalization and its aspect of outsourcing, at the same time a new underclass is being created in the United States.
An underclass with all the aspects of what the Spanish sociologist Manuel Castells calls the ‘fourth world’. Within this world as a result from globalization, oppressed groups no longer only occur within third world countries, but also within first and former second world countries. In my opinion this world is currently rising in the United States. Instead of trying to shrink the gap between rich and poor, it keeps getting bigger. Highly educated Americans can benefit from our global world, but the lower-class has to work twice as hard. Since many jobs are disappearing overseas, and various technology devices can replace human labour within various fields, their future is no longer secured. It seems that the lower-class is disappearing in what Castells calls ‘black holes’, areas of social exclusion where people simply become useless, since they are not valuable producers or consumers for our global world. In other words, for neoliberalists, they are citizens with absolutely no use. But will not every neoliberalist have a human side, a side where he places brotherhood above money? I think he will. So what the United States government needs to do is dig into their own ‘backyard’ and try to pull the ‘lost’ citizens out of those black holes, where they’re currently living in. This can be done since they have all the basic economic and educational tools. American society should get reshaped, they should create a new technology wave, as they did during the sixties and seventies of last century in Silicon Valley. Earlier on I mentioned that when most people think of poverty, they think of third world countries. Countries where poverty mainly is measured by the lack of food and money, as also the high amounts of death related diseases. Since the world through the process of globalization became ‘one’, attention and action towards development within these countries on these topics expanded. However, while globalization contributed to making this ‘old’ definition op poverty world known and fighting it with proper results, for instance in India, new sorts of poverty seemed to expand as a direct result of globalization. As we saw, because of the outsourcing taking place, lots of Americans lost their job and got stuck within so called black holes. I consider these people to be poor! Not simply because no jobs leads to no money, which is needed to survive. No, because globalization and its reign of technology has placed them in a position where they alone cannot escape from. Global view has not only contributed to the attention of poverty throughout the entire world, it also created a new type of poverty among itself. A type of poverty where it no longer mainly concers, not only no access to food and money, but where in the line of Amartya Sen, poverty is described as; not being able to take part in human society, because of a lack of choice or capability rather than simply material living standards. Now the time has come to battle this new form of poverty. It has been shown that open markets and the growth of technology offer chances of improval for development countries, however the sad thing is, it also shows that it cannot function without interference of the government. As in the example of the United States, by helping the Indian government, for various reasons (social and economic), it directly hurts their own citizens. Here the government needs to step in and needs to reduce the power of the open market. It should look at their citizens from a humanitarian point of view and not from an economic point of view. If this will not happen, we can expect in the near future a comeback of Michael Jackson, where he will be singing his renewed ‘man in the mirror’, with pictures and video material of the latest poor people of the world, the American lower- and middleclass. And do we really want that to happen? I don’t think so!

The 'Moss', Friend or Foe?

Is Manuel Castells vision about our networksociety too pessimistic?

De samenleving waarin ik ben opgegroeid en momenteel leef, is in geen enkel opzicht meer te vergelijken met die van pakweg vijftig jaar geleden.
Het lijkt alsof wij heden ten dagen beschikken over onuitputtelijke bronnen van technologische kennis en hiermee gepaard gaande onbegrensde mogelijkheden voor onze ‘high-tech’ samenleving. Volgens Manuel Castells, Spaans socioloog, is deze aanwezigheid van vergaande technologische kennis een essentieel kenmerk van de huidige samenleving waarin wij leven. Een samenleving die hij betitelt als the ‘network society’, op zijn oer-Hollands simpelweg de ‘netwerkmaatschappij’. Een maatschappij die naar zijn mening ontstaan is door een revolutie binnen de IT-branche in de Verenigde Staten begin jaren zeventig van vorige eeuw. Deze revolutie ging volgens Castells gepaard met een uitbreiding van vergaande kennis op het gebied van technologie en was vooral zichtbaar binnen drie gebieden, te weten, micro-elektronica, computers en telecommunicatie.
In mijn leven heb ik dan ook tal van nieuwe technologische ‘snufjes’ zien komen en gaan. Zo herinner ik mij nog goed, mijn eerste kennismaking met het door de IT-revolutie voortgebrachte internet. Dit geschiedde eind jaren negentig, toen ik begon met studeren. Voor deze periode was ik er nog nooit mee in contact gekomen, simpelweg omdat niemand in mijn omgeving over internet beschikte. We zijn nu een dikke tien jaar verder en het redelijk ’nieuwe’ medium lijkt het hart te hebben gestolen van een ieder . Het maakt niet uit, ben je jong of oud, hoog- of laagopgeleid, arm of rijk, kennis van en beschikking over het internet heeft tegenwoordig bijna iedereen. Een verklaring voor dit succes komt ondermeer aan bod in het door Rein de Wilde geschreven boek, ‘De Voorspellers’, uit 2000. De Wilde, Hoogleraar Wijsbegeerte binnen de Faculteit der Cultuurwetenschappen aan de Universiteit Maastricht, stelt hierin dat; “de internettechnologie onze menselijke handelingsvrijheid heeft vergroot , enerzijds doordat het gebruik van internet laagdrempelig was, anderzijds doordat het een medium van ‘iedereen‘ was“.
De IT-revolutie heeft informatieverwisseling en communicatie teweeg gebracht op een nieuw, mondiaal niveau en geleid tot het ontstaan van onbegrensde netwerken binnen een nieuwe samenleving (de netwerkmaatschappij). Binnen deze enorme groei en verbetering van technologie, zie ik een parallel met de jaren vijftig van vorige eeuw. Toen werd een explosieve groei teweeg gebracht door de aanleg van kabel, wat zorgde voor een groei van televisie- en radioprogramma’s. Hierdoor ontstond geleidelijk aan ook de toenmalige ‘nieuwe’ samenleving van de jaren zestig, waarbinnen voorheen heersende taboes doorbroken werden.
Technologie en haar verworven mondiale karakter hebben volgens velen onze samenleving enorm verrijkt. Geografische gebondenheid lijkt ten einde en onze identiteit wordt niet langer gevormd door het nationale karakter van een staat en haar burgers. Het mondiale karakter van onze ‘open ’ samenleving biedt kansen voor jong en oud, kansen op een avontuur buiten de voorheen geldende grenzen van de Natiestaat. De netwerkmaatschappij en haar mondiale technologische mogelijkheden, zijn naar mijn mening een moderne versie te noemen, van het geldende vrijheidsideaal van jonge Amerikaanse burgers in de jaren vijftig van vorige eeuw met betrekking tot het autoreizen. Peter Peters, Universitair docent bij de vakgroep Wijsbegeerte van de Faculteit der Cultuurwetenschappen van de Universiteit Maastricht, stelt in zijn boek ‘De haast van Albertine, Reizen in de technologische cultuur: naar een theorie van passages’, uit 2003 dat volgens Belasco (1979) automobilisten geobsedeerd raakten door de wens zoveel mogelijk kilometers af te leggen, en gingen denken volgens het principe van ‘making miles'. Ze gingen vervolgens op zoek naar verlangens van geluk, avontuur en welvaart door te reizen over de nieuwe Amerikaanse autowegen. Verlangens die naar mijn inzien tijdloos zijn en gekoesterd worden door een ieder.De huidige netwerkmaatschappij verschilt dan ook niet veel met andere voorgaande maatschappij-typen, ook zij biedt haar deelnemers tal van kansen om die dingen te bemachtigen die een ieder lief heeft, echter met een essentieel verschil: haar transformatie van nationale mogelijkheden naar globale mogelijkheden.
Toch schuilt er een keerzijde aan al deze op het eerste oog prijkende pracht en praal. Een keerzijde die Castells in zijn drieluik, ‘The Information Age: Economy, Society and Culture’, uit respectievelijk 1996, 1997 en 1998, op pakkende wijze weet te kenschetsen en waaruit blijkt dat zijn visie op de netwerkmaatschappij niet pessimistisch genoemd mag worden, eerder reëel.
Niet alleen heeft de IT-revolutie gezorgd voor nieuwe mogelijkheden op mondiale schaal, veel belangrijker is het te melden dat zij volgens Castells geleid heeft tot herstructurering van het kapitalisme, en onder een nieuwe noemer bekend werd, namelijk het financieringskapitalisme. Het gevolg was het ontstaan van een nieuwe verhouding tussen economie, staat en samenleving, waarbinnen de staat uitsluitend nog in dienst van het kapitaal optrad om op een selectieve manier markten te dereguleren en om de welvaartstaat met al haar sociale zekerheden af te bouwen.
De nieuwe financiële afhankelijkheid en economische verplichtingen die de technologie en de netwerkmaatschappij op mondiaal niveau met zich meebrachten, kent twee grote verliezers. Allereerst kunnen de voorheen sterk geldende Natiestaat en de politieke Democratie als verliezers beschouwd worden, en ten tweede kunnen diverse samenlevingen over de gehele wereld, die in de zogenaamde ‘vierde wereld’ belanden, als mogelijke verliezers beschouwd worden. Door het belichten van beide groepen zal het duidelijk worden dat Castells pessimisme ten aanzien van de netwerkmaatschappij op het gebied van technologie en financieringskapitalisme volkomen terecht is.
Door de vergaande mondialisering van economische kernactiviteiten zal de Natiestaat haar soevereiniteit en macht verliezen. Met soevereiniteit wordt exclusief gezag over het eigen grondgebied bedoeld, waarbinnen de wil van het volk gewaarborgd wordt. Nationale overheden zullen namelijk niet meer in staat zijn een eigen economische koers te varen. Door de mondialisering van het financieringskapitalisme wordt er tegenwoordig op globale schaal beslist over diplomatieke, fiscale en monetaire diplomatiek van een regering. De Democratie is volgens Castells geworden tot handelswaar van het winstbejag en belandt in een crisis. Zij heeft groots gezichtsverlies geleden naar haar burgers toe doordat zij niet langer meer kan optreden als verzorgingsstaat en haar eigen achterban kan laten integreren, vanwege een afname in de nationale budgetten veroorzaakt door de mondialisering, als ook door de toenemende macht van mondiale bedrijven om gebruik te maken van kostenverschillen in sociale voorzieningen en andere maatschappelijke standaarden. De Natiestaat zit volgens Castells gevangen in een fundamentele tegenstelling, enerzijds zal zij als mondiale speler macht en aanzien verliezen wanneer zij gemeenschapszin zal blijven benadrukken, anderzijds zal zij haar achterban verliezen en schaden berokkenen wanneer zij optimaal blijft presteren op mondiaal niveau. De Natiestaat en haar voorheen zeer geliefde ‘civil society’ zal door haar mondiale karakter en hierbij horende verplichtingen haar identiteit verliezen dit alles ten koste van winstbejag en economische welvaart. Van Democratie in zijn puurste zin, het belang van het volk voorop, kan geen sprake meer te zijn. Wereldmachten als de Verenigde Staten en de EU bepalen voortaan welke economische en politieke koersen naties moeten varen. Dit voorbeeld illustreert perfect de gedachte van Winner, die van mening was dat vergaande technologie, altijd een groep leidinggevenden naar voren weet te schuiven die uiteindelijk alle beslissingen aangaande een gehele bevolkingsgroep zullen nemen. Niet alleen verliezen staten hun eigen identiteit en soevereiniteit ten koste van mondialisering en nieuw ontstane netwerken, ook verliezen burgers het vertrouwen in haar en gaan op zoek naar andere zaken waaraan zij een identiteit kunnen ontlenen.
Het verlies in vertrouwen wordt veroorzaakt doordat een bepaalde bevolkingsgroep niet langer aantrekkelijk blijkt te zijn voor participatie binnen de netwerkmaatschappij en op mondiale schaal uitgesloten zal worden. Redenen hiervoor kunnen verschillen, enerzijds kan een bevolkingsgroep vanwege geografische ligging economisch onaantrekkelijk zijn, anderzijds vanwege een gebrek aan opleiding en parate kennis. Nu de verzorgingsstaat definitief tot het verleden behoord, lijkt het uitsluitend nog om winstbejag te draaien. Door deze verandering zijn mensen en groepen meer dan ooit op zichzelf aangewezen. Mondiale uitsluiting zal volgens Castells leiden tot het ontstaan van een nieuw type armoede, die van de vierde wereld. Niet langer zal ‘echte’ armoede alleen voorkomen in ontwikkelingslanden, door het globale karakter, zullen delen van ontwikkelde landen ook te maken krijgen met echte armoede en met sociale uitsluiting op mondiale schaal.
Zoals geïllustreerd heeft de IT-revolutie een nieuw type maatschappij ontwikkeld. Een maatschappij waarin alles mogelijk lijkt, mits je binnen haar gewenst profiel past. Echter gevaar schuilt in uitsluiting van landen, groepen en personen die niet aan gewenste vereisten voldoen. Uitsluiting kan enerzijds geschieden vanwege eerder beschreven redenen, echter er is nog een wijze van uitsluiting, die wellicht nog veel gevaarlijker voor de mensheid kan zijn, namelijk vrijwillige uitsluiting. We moeten niet vergeten dat het globaliseringproces en het ontstaan van de netwerkmaatschappij, westerse ideeën zijn en in veel niet westerse landen worden vervloekt. John Gray stelt in zijn boek ‘Vals Ochtendlicht, de keerzijde van de globalisering’ , dat er aan het einde van de koude oorlog in veel landen politieke bewegingen zijn ontstaan die ideologieën verwerpen die naar verwestering streven.
Vanuit diverse hoeken valt er dus verzet tegen de netwerkmaatschappij te constateren, zowel vanuit westerse kringen, als vanuit niet westerse kringen. Waar dergelijk verzet toe kan leiden is bekend. Op 11 september 2001 werd de netwerkmaatschappij in haar hart getroffen. Fundamentalisten uit alle windstreken wisten haar zwakheid bloot te leggen. Een zwakheid die zijzelf gecreëerd had, want bleken de fundamentalisten niet dankbaar gebruik te hebben gemaakt van onze trots en toeverlaat, technologie? Ik kan niet anders stellen dan dat Castells pessimisme volkomen gegrond is. Technologie en globalisering hebben geleid tot pracht en praal, echter ook tot voorkomend isolement op nationale en mondiale schaal. Een isolement dat tot een crisis van identiteiten heeft geleid, dat vervolgens uitmondde tot ongeorganiseerd als ook tot georganiseerd verzet. Terugkeren naar een wereld van voor de IT-revolutie is niet meer mogelijk, open markten zijn van deze tijd en zullen in de toekomst ook dominant aanwezig zijn. Belangrijk is het echter om burgers te vormen naar een mondiaal karakter, niet vanwege economische, maar vanwege sociale en humane belangen. Want het was toch de mens die economie en technologie schiep en niet anders om!

Ryan Adams, Man or Machine?

Mind, Body and Soul

“Ik kreeg wel acne op mijn benen en armen en die UVA baden hielpen niet, dus ben ik in plaats daarvan naar een zonnestudio gegaan en raakte het kwijt toen”
(Bret Easton Ellis, American Psycho)

Sinds jaar en dag speelt uiterlijk een rol binnen onze kosmos. Onlosmakelijk verbonden aan uiterlijk lijkt de term schoonheid te zijn. Wat het predikaat schoonheid nu precies inhoud is door de jaren heen nogal veranderd. Werd er ten tijde van de Grieken nog een brug geslagen tussen schoonheid en intelligentie, tegenwoordig lijkt schoonheid uitsluitend betrekking te hebben op het ‘omhulsel’ van de mens. Waar en wanneer deze transformatie van innerlijk naar uiterlijk precies heeft plaatsgevonden is niet eenvoudig weer te geven, en is ook niet eens zo interessant. Veeleer is het van belang om ons bewust te worden van de stroomversnelling waarin wij allen beland zijn, met name sinds het begin van vorige eeuw, op het gebied van uiterlijke verzorging, geldend voor zowel de vrouw als de man. Deze opvatting wordt sterk uitgediept in het door Mike Featherstone geschreven artikel ‘The Body in Consumer Culture’ uit 1982. Dit artikel is opgenomen in zijn boek ‘Theory, Culture & Society’ uit hetzelfde jaar. In het artikel stelt Featherstone dat het menselijk lichaam onder invloed van de ontstane consumptiemaatschappij is geworden tot een plek van zelfexpressie en vertier om mogelijke veroudering en slijtage tegen te gaan. Het menselijk lichaam is in de consumptiemaatschappij onder andere door het excessieve gebruik van reclame, onderwerp geworden van wat acceptabel binnen een samenleving is en wat niet. Mede hierdoor is er een einde gekomen aan de voorheen heersende scheiding tussen innerlijk en uiterlijk. Volgens Featherstone zijn de twee versmolten en dient het innerlijk nog uitsluitend ter versterking van het uiterlijk. Niet alleen wordt er door media en reclame een beeld geschetst van wat acceptabel is en wat niet, belangrijker is het om te erkennen dat de mens in staat is zich te transformeren naar deze eisen. Daar waar men vroeger geboren werd als arbeider of middenstander en dit door een bepaalde manier van kleding, gedrag of spraak uitdroeg, hoeft dit tegenwoordig niet meer het geval te zijn. Het artikel illustreert dat hier mede door de komst van warenhuizen in het midden negentiende eeuw een einde aan gekomen is. Deze zorgden ervoor dat mensen uit hun ‘sociale klasse‘ konden ontsnappen. Dit deden zij door de nadruk te leggen op het uiterlijk van de mens en hun ervan te overtuigen, hun eigen innerlijke persoonlijkheid, en niet die van hun ‘klasse’, kenbaar te maken. Oftewel uiterlijk en persoonlijke verzorging zouden leiden tot maatschappelijke acceptatie, ongeacht uit welk nest je kwam. Een gedachte die ik als gretige consument binnen onze consumptiemaatschappij deels wel, deels niet een warm hart toedraag. Dit omdat een dergelijke veronderstelling heden ten dagen nog altijd geldt. Wellicht niet in de mate wat betreft de mogelijkheid om te ontsnappen vanuit een sociale klasse, maar veeleer het nog steeds voelbare manipulatieve karakter van media en reclame. Daar waar het startschot gegeven werd door de warenhuizen midden negentiende eeuw en het stokje overgedragen werd in de jaren twintig van vorige eeuw aan media en reclame, ondervinden wij hier heden ten dagen nog altijd de streken van. Zoals al eerder opgemerkt ben ik als gretig consument, media en reclame dankbaar voor de tal van keuzes die zij mij als man voorschotelen. Ik kan volledig mijn ei kwijt binnen hun aanbod van nieuwste trends op haar – en stylinggebied als ook op diverse andere gebieden. Wil ik mijn haren morgen blauw verven dan kan ik dit doen dankzij het rijkelijk aanbod binnen onze consumptiemaatschappij, mits dit natuurlijk acceptabel is volgens de laatste trends. Echter hier erken ik ook gelijk een keerzijde. Een keerzijde die ook naar voren komt in het artikel van Featherstone. Er zal namelijk altijd een groep blijven bestaan die buiten de boot valt, bewust of onbewust. Om je namelijk te vormen naar de laatste trends moet je beschikken over financiële middelen. In een economie als de onze, die fluctueert, kunnen sommige personen amper hun hoofd boven water houden, laat staan dat ze zich kunnen vormen naar de laatste trends. Hoe mooi alle pracht en praal om ons heen ook mag lijken, we moeten ons ervan bewust zijn dat het dagelijks leven om andere zaken dient te draaien en dat media en reclame wellicht uitstekend als leidraad kunnen dienen, maar dat zij geen weergave van de werkelijkheid bieden. Volgens Featherstone creëren zij een gat tussen de vermogende en niet vermogende door hun zogenaamde beeld van de werkelijkheid, een beeld dat totaal verschilt van de harde realiteit binnen het dagelijkse leven.
Het artikel ‘Framing Media Masculinities. Men’s Lifestyle Magazines and the Biopolitics of the Male Body‘, van Federico Boni uit 2002 lijkt op het eerste gezicht een prima uitdieping te zijn bij het artikel van Featherstone. Boni is namelijk net als Featherstone van mening dat de consumptiemaatschappij verantwoordelijk is voor de fixatie die ontstaan is ten aanzien van het menselijk lichaam. Daar waar Featherstone in zijn artikel de lezer terugvoert naar het begin van de twintigste eeuw, om hem te doordringen van de invloed van reclame binnen de consumptiemaatschappij op haar burgers, toont Boni ons een beeld van de ‘nieuwe’ man, zoals wij die sinds het einde van vorige eeuw kennen. Boni wil ons overtuigen van het manipulatieve karakter van media en tijdschriften ten aanzien van de ‘nieuwe’ man. Dat de ‘nieuwe’ man, geïnteresseerd is in geur, kleur en lichamelijke verzorging, maakt het artikel niet schrikbarend interessant, dit lijkt mij namelijk geen nieuwe bevinding. De strekking dat reclame en tijdschriften ons mannen van een nieuwe noodzaak proberen te overtuigen eveneens niet. Tijdschriften proberen ons een opvatting te implementeren waarbij wij mannen ons bewust worden van de mogelijkheden omtrent ons eigen lichaam. Zo dienen wij ons lichaam te zien als een ‘voertuig’ voor verzorging en plezier. Een voertuig dat aan alle eisen van de huidige consumptiemaatschappij kan voldoen, mits wij hier eigen verantwoordelijkheid ten aanzien van nemen. Een zeer bekend en uiterst succesvol tijdschrift, dat haar lezer via een soortgelijke bovenstaande visie probeert te overtuigen, is Men’s Health. Men’s Health vormt dan ook de spil van Boni’s artikel. Hij concentreert zich uitsluitend op de Italiaanse editie en laat ons lezers kennismaken met de inhoud en opbouw van dit tijdschrift. Zijn keuze voor Italië hangt samen met het feit dat in dit land Men’s Health veruit het meest gelezen mannenblad is. In dit tijdschrift wordt de ‘nieuwe’ man op heldere wijze gepresenteerd. Hij wordt niet alleen geacht zich volgens de nieuwste modegril te presenteren, het tijdschrift geeft ook op fijnzinnige wijze de manier weer, hoe media en reclame de ‘nieuwe’ man exploiteren en positioneren. Aan de hand van een media frame analyse uit 1999 verricht door Scheufele, beschrijft Boni in de rest van zijn artikel dat Men’s Health maandelijks volgens dezelfde wijze geconstrueerd wordt. Het tijdschrift besteedt een bepaald percentage van zijn inhoud aan thema’s als fitness en gezondheid, seks en seksualiteit, reizen, advies, mode en stijl.
Het artikel dat op het eerste oog een uitstekende uitdieping en concretisering lijkt bij het artikel van Featherstone, roept na nadere bestudering echter voornamelijk vraagtekens bij mij op. Wat is de strekking van Boni’s verhaal? Welke nieuwe informatie probeert hij mij als jonge man binnen deze turbulente consumptiemaatschappij aan te reiken? Moet ik nu juist wel of niet Men’s Health lezen? Vragen waar ik absoluut geen antwoord op krijg. Zijn artikel is naar mijn mening niets anders dan een weergave van de eerder genoemde frame analyse door Scheufele. Een echte claim kan ik dan ook niet ontdekken in zijn artikel. Hetgeen dat hier het dichts bij lijkt te komen, treffen wij op het einde van zijn verhaal aan. Hier veronderstelt hij dat er binnen onze huidige maatschappij sprake is van globalisering van het mannelijk lichaam. Mede door televisie en reclame wordt er wereldwijd een beeld verspreid van hoe de ‘perfecte’ man er uit zou moeten zien. Men’s Health draagt hier ook haar steentje aan bij. Aangezien het blad wereldwijd in 21 landen verschijnt, spoort zij al haar lezers aan zich te ‘vormen ‘ volgens haar maatstaven. Of zij hierin slaagt valt niet te achterhalen. Feit is wel dat bladen als Men’s Health immens populair geworden zijn de laatste jaren. Een trend waar naar mijn mening niets mis mee is. Want gaat het niet voortdurend zo in ons leven? Is het niet een constant komen en gaan van nieuwe trends? Wie herinnert zich niet de huismoeders die midden jaren tachtig door Jane Fonda verzot raakten op de toenmalige ‘nieuwe ‘ trend aerobics. Video’s en boeken vlogen als warme broodjes over de toonbank en menig persoon vulde gretig zijn zakken dankzij het consumptieve karakter van de mens. Nu in 2009 lijkt het aerobicsgebeuren volledig uitgestorven te zijn. Echter voor een korte tijd was er sprake van een universeel beeld ten aanzien van het vrouwelijk lichaam. Een lichaam dat in navolging van Jane Fonda er perfect uit kon zien, mits men de voorgeschreven aerobicstechnieken zou hanteren. Naar mijn mening vertelt Boni ons dan ook niets nieuws met zijn globalisering van het mannelijk lichaam. Sinds de ‘boom‘ van reclame, televisie en radio vlak voor de jaren veertig vorige eeuw, is er eigenlijk altijd sprake van globalisering ten aanzien van man en vrouw geweest. Waar mannen zich heden ten dagen wensen te spiegelen aan ‘Hollywood - hunks‘ als Brad Pitt en Johnny Depp, en vrouwen wegdromen bij een lichaam à la Angelina Jolie, was het begin vorige eeuw niet veel anders. Van Rudolph Valentino tot James Dean, van Judy Garland tot Marilyn Monroe, het waren allen sterren die aanbeden werden door miljoenen hardwerkende mensen. Mensen die na jaren van armoede en ellende langzaam aan leken te gaan uitgroeien tot ‘nieuwe’ consumenten. Daar waar luxe artikelen als schoonheidsproducten en tijdschriften als ook uitstapjes naar de cinema voorheen vooral bestemd waren voor de ‘upper class’, leek met de komst van ‘massaconsumptie ‘in de jaren twintig een nieuwe markt geboren te zijn. Filmstudio’s zagen gelijk het potentieel en bombardeerden hun acteurs tot sterren. Sterren die aan het toenmalige schoonheidsideaal perfect voldeden. Onvolmaaktheden werden weggewerkt met nieuw ontworpen typen make-up, een gebrek aan haar werd vervangen door een passend toupetje en waar het echt nodig was werd zelfs plastische chirurgie niet geschuwd. Welke verschillen zijn er dan eigenlijk te noemen in de gedachtegang en handelswijze van de mens vanaf de ‘roaring twenties’ tot anno 2009 en welke nieuwe of choquerende feiten probeert Boni aan het licht te houden? Ik kan geen directe verschillen zo één twee drie noemen. In mijn optiek verschilt de mens van deze tijd niet met zijn voorgangers, uiterlijke verzorging speelt namelijk sinds jaar en dag een rol in ons bestaan. Een rol die met de komst van massaconsumptie vorige eeuw alleen maar versterkt is. Het is een spel van vraag en aanbod geworden, gespeeld door producent (media en reclame) en consument (bevolking).
Boni’s artikel vind ik dan ook enigszins teleurstellend vanwege het feit dat het enerzijds niets meer is dan een opsomming van de inhoud van een uitgave van Men’s Health, en anderzijds ons uitsluitend probeert te overtuigen van het universele karakter van reclame en media. Iets waar wij al sinds jaar en dag van op de hoogte zijn, net als haar rol bij het creëren van stereotypen. Wie of wat als maatstaaf geldt voor uiterlijke en innerlijke perfectie, wordt zoals in het bovenstaande geïllustreerd, bepaald door een groep machthebbende. Waar dit binnen onze tijd als ook vorige eeuw vooral de media is, was dit gedurende de achttiende eeuw vooral de Westerse hoogopgeleide man. Dit laatste concludeer ik na het artikel ‘The Anatomy of Difference: Race and Gender in Eighteenth-Century Science’ van Londa Schiebinger uit 1990 gelezen te hebben. Schiebinger, van huis uit wetenschapshistoricus, claimt in haar artikel dat gedurende de achttiende eeuw geschiedschrijving en onderzoek ten aanzien van het menselijk lichaam gebeurde door uitsluitend mannelijke Europeanen. Deze mannen waren vaak verbonden aan belangrijke universiteiten, waar intensief onderzoek verricht werd naar het menselijk lichaam. De achttiende eeuw laat zich niet alleen typeren als de eeuw waarin de “verlichting” haar hoogtepunt kende, wellicht nog typerender voor deze eeuw is de drang naar het classificeren. Het classificeren van mensen, dieren en planten. Mede hierdoor zullen namen als Denis Diderot (1713 – 1784) en Jean D ‘Alembert (1717 – 1783) bij het grote publiek wel bekend zijn. Beide waren namelijk verantwoordelijk voor het tot stand komen van de encyclopedie, het boekwerk dat wellicht gezien kan worden als de bijbel onder het achttiende-eeuwse verlangen naar classificatie. Onder hun vleugels werden er op tal van andere plekken in Europa onderzoeken verricht in dezelfde trant. Een onderzoek in dit verlengde wordt door Schiebinger in haar artikel weergegeven. Haar artikel illustreert de wijze waarop vooraanstaande Europese mannen onderzoek verrichten naar het vergelijken van de Europese man versus de Moorse man, als ook het vergelijken van de Europese vrouw versus de Europese man. Aan de hand van duidelijke voorbeelden laat zij in haar artikel zien dat de positie van vrouwen en niet-westerlingen tot ver in de negentiende eeuw ondergeschikt waren aan die van de westerse mannen. Zo werden vrouwen en niet- westerlingen geweerd uit het academische klimaat en maakten zij mede hierdoor geen enkele kans om op gelijke voet te komen met de westerse man. Het verloop van dit verhaal zal voor een ieder duidelijk zijn. De jaren zestig van vorige eeuw dienen gezien te worden als het tijdperk waarin vrouwen op gelijke voet wisten te komen met mannen en waarin huidskleur en afkomst er niet meer toe dienden te doen. Buiten het feit dat Schiebinger stelt dat geschiedschrijving en anatomie geheel gedomineerd werd vanuit mannelijk, westers perspectief is er nog een interessante onderliggende gedachte in haar artikel te vinden. Het bedrijven van wetenschap dient van nature zo objectief mogelijk te geschiedden. Classificatie dient dan ook zo objectief mogelijk te gebeuren. Haar doel dient het weergeven van verschillen te zijn, niet het creëren van ongelijkheden. Helaas weet een ieder, theorie en praktijk zijn meestal verschillend, zo weet ook Schiebinger. Zij gaat hierin zelfs nog een stapje verder door te stellen dat niet de mens maar de natuur verantwoordelijk is voor de ongelijkheid tussen sekse en ras. Volgens haar is geschiedschrijving niets anders als een politiek spel. Gedurende de achttiende eeuw werd de positie van de westerse man niet versterkt vanwege ijdelheid, maar simpelweg vanwege controle. Allereerst een vorm van maatschappelijke controle over de vrouw. Dit doordat vrouwen onder invloed van de ‘verlichting’ een einde aan hun ongelijkheid ten aanzien van mannen wensten te maken. Ten tweede een vorm van economische en politieke controle over niet-westerse rassen.
Wat heeft het artikel van Schiebinger nu eigenlijk gemeen met de artikelen van Featherstone en Boni? Op het eerste gezicht lijkt dit vrij weinig te zijn. Het artikel van Schiebinger is uiterst geschiedkundig van aard en lijkt een thema te bestrijken dat in de verte nog geen raakvlakken vertoont met de thema’s uiterlijk en consumptiemaatschappij van de twee eerdere artikelen. Toch zie ik na nadere bestudering parallellen. Waar het in alle drie de artikelen om lijkt te draaien, is namelijk het verwerven van status en aanzien en hier waar mogelijk controle over te houden. Ik kan een ieder dan ook adviseren om de drie artikelen een keer te bestuderen. Begin met het artikel van Schiebinger en constateer dat status en macht tot diep in de achttiende eeuw geschiedde aan de hand van classificatie. De man werd als superieur ervaren, simpelweg vanwege het feit dat zij belast waren met het classificeringsproces. Geleidelijk aan en mede onder invloed van de ‘verlichting’ verloor de man aan terrein. Er ontstond een nieuwe manier om status en aanzien te verwerven aan de hand van media en reclame. Tevens leek de voorheen heersende rol van de man binnen wetenschap overgenomen te worden door deze binnen het maatschappelijk vlak. Dit begin en de keerzijde ervan wordt goed weergegeven in het artikel van Featherstone. Tot slot dient een ieder het artikel van Boni erop na te slaan, om een beeld te kunnen vormen van het manipulatieve karakter van media en reclame. Waar het hoe dan ook om lijkt te draaien in de drie artikelen is dat er een verschuiving plaats gevonden heeft ten aanzien van innerlijk naar uiterlijk als ook een verschuiving van wetenschap naar maatschappelijk vlak. De ‘verlichting’ heeft ons niet alleen een nieuwe manier van denken gebracht, echter heeft ook bijgedragen aan een complexiteit van ons dagelijks leven. Uiterlijk en materieel bezit lijkt het te hebben gewonnen van verstand. Wanneer ik om mij heen kijk kan ik niets anders als dit ook concluderen. Daar waar mensen vroeger in hun vrije tijd boeken lazen, struint half Nederland op vrije dagen warenhuizen af, opzoek naar de nieuwste producten. Producten die mensen uit nabije omgeving reeds verworven hebben, en waar men niet in achter kan blijven. Een gedachte die geïndoctrineerd wordt door media en reclame en waar geen verzet mogelijk tegen lijkt te zijn. Met al mijn ‘knowhow’ beëindig ik nu mijn beschouwing van bovenstaande drie artikelen, simpelweg omdat ik mijn nieuw bestelde dolby surround systeem moet gaan afhalen. Het is te hopen dat die lijkt op die van mijn vriendin!

Waiting for the Barbarians and Disgrace, two novels by J.M.Coetzee

De stem van Zuid-Afrika

Voor veel auteurs is het schrijven van romans en verhalen een manier om zijn of haar lezers ontspanning te bieden. Feit of fictie, proza of poëzie, de lezer wordt de mogelijkheid geboden de dagelijkse sleur te doorbreken op ieder gewenst tijdstip om kort uit de werkelijkheid te treden en zich te vereenzelvigen met het door hem of haar gekozen verhaal en de hoofdpersonen. De meeste auteurs, vandaag de dag, is het niet te doen om een boodschap met een moraal te verstrekken aan zijn of haar lezers, het gaat slechts om het verschaffen van louter ontspanning in de vorm van eenvoudige kost. De functie van lezen is door de jaren heen veranderd. Waar het vroeger een manier van informatie vergaren was, is het heden ten dage niet meer en minder als een manier van ontspanning geworden. Dit valt dan ook terug te zien in de populariteit van het ongekend aantal inhoudsloze boeken. Toch zijn er nog auteurs te vinden die schrijven vanuit een andere gedachtegang, namelijk niet voor het ontspanningsproces van de lezer, maar vanuit een maatschappelijk en educatief kader. Binnen dit essay staat een auteur centraal die schrijft vanuit deze laatste overtuiging en wel op een manier waarin vorm en inhoud weerklinken in pure schoonheid. Het betreft hier de Zuid-Afrikaanse auteur John Maxwell Coetzee, oftewel J.M. Coetzee.

Coetzee is van origine Zuid-Afrikaan en geboren in Kaapstad in 1940. Zijn loopbaan als auteur dateert uit begin jaren zeventig van de vorige eeuw. Tot op de dag van vandaag is hij als auteur nog steeds actief en schrijft hij in zijn boeken, voornamelijk romans, over onderwerpen die hem na aan het hart liggen. Een vaak terugkerend onderwerp binnen zijn boeken is het Apartheidregime en haar misstanden gedurende de periode 1948-1990 in Zuid-Afrika. Gedurende het Apartheidregime schreef Coetzee voornamelijk op allegorische wijze hierover en hanteerde in zijn boeken metaforen en symbolen om de pijn en wanhoop weer te geven van de blanken en zwarten inwoners. Met het eindigen van het Apartheidregime in 1990 veranderde niet de thematiek van Coetzee, echter wel de invalshoek van waaruit hij zijn romans vorm gaf. Waar hij ten tijde van het Apartheidregime schreef over kolonialisme, rassensegregatie en de eenling die moest worstelen om zich hierbinnen staande te houden, schreef hij ten tijde van de post–Apartheidperiode voornamelijk over de moeizame relatie tussen zwart en blank in het nieuwe Zuid-Afrika.

Ik zal in dit stuk beide bovenstaande perioden in ogenschouw nemen en kijken naar de wijze waarop Coetzee deze perioden binnen twee romans aanschouwt. De romans die ik hiervoor gekozen heb, dateren ieder uit een van de twee bovenstaande perioden. Het betreffen hier de romans Wachten op de barbaren daterend uit 1980 en geschreven ten tijde van de Apartheid en In ongenade daterend uit 1999 en geschreven ten tijde van de post–Apartheidperiode. Ik zal onderzoeken hoe Coetzee verhoudingen en tegenstellingen in Zuid-Afrika ten tijde van de Apartheid en ten tijde na de Apartheid presenteert. De centrale vraag binnen dit stuk is dan ook; welke boodschap schuilt er binnen beide romans en in hoeverre heeft de afschaffing van de Apartheid in 1990 ertoe bijgedragen dat de segregatie definitief tot het verleden behoort? Bij het beantwoorden van deze vraag zal ik kijken naar de verhouding tussen dader en slachtoffer die in beide romans aanbod komt. Ik zal mijn onderzoek nader specificeren door binnen de roman uit 1980 te kijken naar deze verhouding met name op het gebied van onderdrukker en onderdrukte en binnen de roman uit 1999 met betrekking tot schuld en beschuldiging. Ik zal allereerst de roman uit 1980 de revue laten passeren en vervolgens de roman uit 1999 belichten. Alvorens over te gaan tot het ‘ontleden’ van een roman, zal ik steeds eerst het verhaal in grote lijnen schetsen.

Music, Novels and Taste

Vaak wordt er geopperd dat de beste muzikanten en muziek uit Groot Brittanie komen. Als liefhebber van zogenaamde ‘intelligente en weldoordachte’ muziek kan ik deze gedachte niet geheel verwerpen. The Beatles, Pink Floyd en Elvis Costello zijn enkele namen die mij zo even te binnenschieten. Hun muziek is van begin tot eind weldoordacht en wordt vaak omschreven als muziek voor ‘intellectuelen’ en eigenlijk niet ten onrechte. Want luister eens naar Sgt. Peppers Lonely Hearts Club Band, The piper at the Gates of Dawm of My Aim Is True. Je kunt dan toch niet anders stellen als dat er een ‘rode lijn’ door het geheel loopt en dat de muziek opgebouwd is uit diverse interessante en uitdagende ‘lagen’. Nee, de gedachte dat Britse muzikanten en hun muziek door de decennia heen toonaangevend zijn geweest, is zo gek nog niet. Toch hebben de jaren tachtig van de vorige eeuw mij enigszins aan het twijfelen gebracht aangaande de veronderstelde muzikale dominantie afkomstig van het eiland. Uiteraard waren er hier ook weer enkele grote Britse bands opgestaan die tekst en muziek in evenwicht wisten te brengen. Wat te denken van The Smiths en Echo and the Bunnyman. In de tijd dat het beleid in Groot Brittanie als gevolg van stakingen en hoge werkeloosheidscijfers onder jongeren onder vuur lag, fungeerden zij als spreekbuis voor een hele generatie. Toch zullen de jaren tachtig op muzikaal gebied vooral voor mij bekend blijven staan als het decennium waarin voornamelijk Britse synthesizerbands met inhoudsloze muziek de hitlijsten vervuilden. Echter aan de andere kant van de oceaan, in de Verenigde Staten, klonken op muziekkanalen frisse nieuwe geluiden in een tijd van wanhoop. De Amerikaanse band R.E.M. was een van hen en werd in korte tijd ‘gebombardeerd’ tot role model onder studenten. Voornamelijk op zogenaamde collegeradiokanalen drongen hun maatschappijbewuste kreten als ‘It’s the end of the world as we know it, and i feel fine’ en ‘Welcome to the occupation’ door tot het gedachtegoed van een generatie, evenals in Groot Brittanie, verstoken van idealen. Wie een goede indruk wil krijgen van het narcistische en zelfdestructieve gedrag onder jonge, vaak welvermogende Amerikaanse studenten als gevolg van het ontbreken van idealen, raad ik aan een tweetal boeken te lezen van het Amerikaanse literaire enfant terrible Bret Easton Ellis, geschreven ten tijde van zijn, om in Village Voice termen te spreken, Brat Pack days. Start dan met The Informers en lees het schitterende maar soms droevige relaas van een groep tieners in L.A. die hun dagen doorbrengen met depressief zijn, drinken, neuken, snuiven en nog meer neuken om uiteindelijk nog depressiever te raken. Op de achtergrond van dit alles valt altijd de kracht en impact van muziek te traceren. Zo klinkt er altijd wel een nummer uit de speakers van bijvoorbeeld R.E.M., Husker Du of Dinosaur Jr. op een uitzichtloos feest, staat de televisie aan en uiteraard op MTV of wordt er gefilosofeerd over wat een bepaalde plaat nu juist zo goed maakt of niet. Voor Ellis is het nihilisme en narcisme van zijn generatie onlosmakelijk verbonden met muziek. Niet geheel ontoevallig heeft hij zijn debuutroman Less than Zero vernoemt naar een nummer van Elvis Costello, evenals zijn nog te verschijnen nieuwe roman Imperial Bedrooms, de sequel op Less than Zero.
Voor The Rules of Attraction, het andere aanbevelenswaardige boek, tapt Ellis eigenlijk uit hetzelfde vaatje. Hij verplaatst alleen het decor van L.A. naar het fictieve universiteitsstadje Camden, maar voert dezelfde acts op. Drank, drugs, seks en zelfmedelijden zijn de main ingredients en gaan altijd gepaard met muziek. Je kunt de muziek bijvoorbeeld bijna horen wanneer je leest dat een van de drie hoofdpersonen, Lauren, eenzaam rondzwerft over de campus, buiten alle bedoelingen om op een feestje terechtkomt, knetterdronken raakt en uiteindelijk seks heeft met een voor haar onbekende NYU filmstudent, terwijl bij deze haast moderne Odyssee de klanken van The Replacements klinken. Hoewel het niet expliciet beschreven staat, kan ik mij zo voorstellen dat Lauren bij haar ‘intermezzo’ met de student moet denken aan zanger Paul Westenberg van The Replacements en hoe deze voor haar zingt; ‘Here comes a regular’..’And everybody wants to be special here’,’everybody wants to be someone’s here’.
De kracht van het schrijverschap van Ellis schuilt dan ook niet in prachtig geschreven zinnen a la Proust of Coetzee, maar moet gezocht worden in de kennis en kracht tot het in elkaar laten versmelten van woord, beeld en geluid. Iets dat na hem veelvuldig geprobeerd is te kopiëren, maar tevergeefs met dezelfde finesse.Muziek is voor Ellis dan ook meer als louter een verbondenheid met zijn generatie die opgroeide in de tijd dat de wereld kennismaakte met MTV. Het is voor hem een essentieel onderdeel van het leven en draagt bij aan de transformatie van jong volwassene naar volwassene. Uiteraard zal deze opvatting snel van tafel worden geveegd wanneer iemand stelt dat het gros van de bevolking het ‘rijpingsproces’ beschouwt en doorloopt als iets dat los staat van de kracht en impact van muziek hierop. Dit kan en mag ik niet tegenspreken. Maar voor een muziekliefhebber als mijzelf valt de opvatting te begrijpen. Voor mij is het verleden niet slechts een verzameling van beelden en gedachten, maar worden deze vergezeld door tal van uiteenlopende klanken die ik in mijn leven voorbij heb horen komen. Zoals de hoofdpersoon Marcel uit A la Recherche du Temps Perdu van Proust reageert op de smaak en geur behorende bij zijn petite madeleine-koekje en dit hem het beelden en gevoelens uit zijn verleden laat doen herleven, zo doet muziek dit bij Ellis en mijzelf. Deze ‘onderlinge verbondenheid’ zorgt er hoogstwaarschijnlijk voor dat ik zijn boeken, die tekstueel eigenlijk niet zoveel voorstellen, van tijd tot tijd nog met grote vreugde herlees en weemoedig wordt naar de dagen val weleer. Objectief ben ik dan ook eigenlijk niet. Wanneer iemand mij namelijk zal vragen naar mijn favoriete schrijverstoptien, dan zal Ellis hierin hoog prijken. Dit terwijl er tal van betere levende en dode schrijvers te noemen vallen, maar voor mij maakt dit niet uit. Net zoals het mij niet uitmaakt of de muziek behorende bij zijn boeken ‘de tand des tijd’ doorstaan hebben. Eerlijkheidshalve heeft eigenlijk alleen R.E.M. dit weten te realiseren, want zeg nou zelf, wie zegt de naam Husker Du of The Replacements in 2009 nog iets? Misschien moet ik terugkomen op mijn veronderstelling dat de jaren tachtig van de vorige eeuw het decennium waren waarin de Amerikaanse artiesten ‘de klok sloegen’ en er openlijk voor uitkomen dat hun muziek eigenlijk alleen geluisterd werd door een select gezelschap van nihilistische en narcistische studenten. Toch doe ik dit niet en loop ik bewust naar de boekenkast en trek The Rules of Attraction eruit. Ik instaleer mijzelf met het boek op de bank en luister naar ‘let it be’ van The Replacements. Eventjes staat de tijd stil en kan ik niet anders stellen als dat de muziek en het geschreven woord tijdloos zijn! Sean Bateman uit The Rules of Attraction zou zeggen Rock and Roll!!!!

Old School Movie in Retrospective

The twentieth Century looked through 'the glasses' of Tzvetan Todorov and Alain Badiou